Het Right to Challenge: Bewonersinitiatieven nemen taken van gemeenten over

Bewoners zien vaak heel goed hoe iets beter kan. Als je als bewonersinitiatief vindt dat een taak van de gemeente anders, beter, slimmer en/of goedkoper kan, dan heb je het Right to Challenge (RtC) - het recht om uit te dagen. Je dient dan een plan in bij de gemeente om de taak zelf uit te voeren of te coproduceren. Denk bijvoorbeeld aan het groenonderhoud in de omgeving of (informele) zorgverlening aan buurtbewoners. Een aantal door het Postcode Loterij Buurtfonds gesteunde bewonersinitiatieven zijn hierdoor opdrachtnemer van hun gemeente geworden.

De mensen en de buurt centraal

De kern van de aanpak van het RtC is dat een bewonersinitiatief taken van de gemeente kan overnemen. Maar gemeenten bepalen zelf of en hoe ze met het recht aan de slag gaan en de taken die hiervoor in aanmerking komen. Een van de gemeenten die gelooft in de kracht van RtC is Rotterdam. Zij geeft haar inwoners de mogelijkheid beheer en andere taken van de gemeente over te nemen als zij denken het beter te kunnen doen voor hetzelfde budget. “Hiermee geven we meer zeggenschap aan de Rotterdammers en bouwen we samen aan een betere stad,” vertelt Sherida Atminah, Procesmanager Right 2 Challenge bij de Gemeente Rotterdam. “Actieve Rotterdammers komen vanuit hun lokale ervaring en kennis vaak met betere oplossingen. Door hun lokale expertise en capaciteiten te koppelen aan de ervaringen, kennis en netwerken van de gemeente komen we tot het beste resultaat.”

Een solidaire samenleving

Het Postcode Loterij Buurtfonds streeft naar een samenleving waar iedereen mee kan doen en ertoe doet. Het Right to Challenge past binnen zo’n samenleving waarin bewoners actief betrokken zijn om samen met hun gemeente hun eigen leefomgeving beter vorm te geven.

Safka Overweel, Programmamanager Postcode Loterij Buurtfonds: “Deze vorm van samenwerking tussen gemeente en bewonersinitiatief kan de wijkeconomie een mooie impuls geven.” Verschillende door het Postcode Loterij Buurtfonds gesteunde grote, ondernemende initiatieven hebben het Right to Challenge inmiddels aangesproken. Twee voorbeelden hiervan:

Voorbeeld 1: Afrikaanderwijk Coöperatie

De Afrikaanderwijk Coöperatie is een bewonersonderneming die zich op verschillende manieren inzet om de sociale en economische positie van de Rotterdamse Afrikaanderwijk van binnenuit te versterken. Al sinds 2015 zijn ze betrokken om mee te denken over het Right to Challenge in Nederland en inmiddels voeren ze al een aantal jaren een challenge uit. De coöperatie bracht het opruimen van de Afrikaandermarkt als case in bij de gemeente en bouwt inmiddels een grondstoffenstation om het afval van de markt gescheiden in te zamelen. Dit levert meer lokale werkgelegenheid op, het afval wordt duurzamer gescheiden en is de markt overdag schoner.

Alhoewel het RtC een mooie kans is voor de bewonersonderneming, brengt het ook uitdagingen met zich mee. Annet van Otterloo, Projectleider bij de Afrikaanderwijk Coöperatie: “We vervangen geen bestaande dienst of bestaand product, maar doen dingen anders. Dat is soms lastig, vooral als het over gemeentelijke budgetten gaat, want die laten zich niet zo makkelijk combineren of verschuiven. Het gemeentelijke systeem is vaak (nog) niet flexibel genoeg om challenges goed te laten werken.”

Voorbeeld 2: WIJD – Bewonersinitiatief Westelijke IJsseloever Deventer (WIJD)

Bewonersinitiatief WIJD wil een grotere bijdrage leveren aan de inrichting, het gebruik en het beheer en onderhoud van de openbare ruimte langs de IJssel, de zogenaamde voortuin van Deventer. Dankzij het RtC zijn ze inmiddels aan de slag met het onderhoud van en de ontwikkeling voor dit gebied. John Vos, secretaris van WIJD: “Het RtC is voor ons een grote leerschool geweest. Het is een prachtige én enorme uitdaging voor burger en overheid. Samen met de gemeente hebben we een lange weg afgelegd om structureel samen te werken. Momenteel hebben we een overeenkomst die eindigt in april 2024. Begin 2024 gaan we samen aan de slag met de gemeente en andere overheidsorganen voor hopelijk een blijvende overeenkomst.”

Toepassing RtC stimuleren

Het Landelijk Samenwerkingsverband Actieve bewoners (LSA), de belangenvereniging voor bewonersinitiatieven, ook gesteund door het Postcode Loterij Buurtfonds, stimuleert het toepassen van het Right to Challenge in Nederland. Thijs van Mierlo, directeur LSA Bewoners: “Bewonerscollectieven geven antwoorden op en oplossingen voor maatschappelijke vraagstukken in hun eigen buurt. Om hen te helpen hun werk te blijven doen, is meer zeggenschap nodig en daarin kan het Right to Challenge voorzien.”

Bewonersinitiatieven die streven naar systeemverandering en waarbij innovatie en ondernemerschap centraal staan, kunnen bij het Postcode Loterij Buurtfonds een aanvraag doen voor steun. Sluit jullie bewonersinitiatief hierbij aan? Kijk dan hier voor meer informatie.